Wydawałoby się, że władza rodzicielska rodziców nad dziećmi (do ich pełnoletności) jest absolutna. Owszem, jeżeli jest ona wykonywana w pełni prawidłowo. Są jednak przypadki, gdzie jeden z rodziców bądź ich dwójka nadużywają owej władzy lub jej w ogóle nie wykonują. W takich okolicznościach sąd rodzinny podejmuje działania mające na celu poprawę sytuacji dziecka. Może zdecydować o ograniczeniu lub całkowitego pozbawienia władzy rodzicielskiej danego rodzica lub rodziców. Na czym polega różnica tych terminów?
Różnice między ograniczeniem a pozbawieniem władzy rodzicielskiej
Ich główna różnica polega na konsekwencjach wypływających z ich postanowienia. Decyzję o pozbawieniu władzy rodzicielskiej podejmuje się w sytuacji, kiedy wszystkie poprzednie metody i nakazy nie przyniosły zamierzonych efektów i ich kontynuowanie nie ma już sensu. Dlatego też najczęściej sąd najpierw decyduje o ograniczeniu władzy rodzicielskiej – pozbawienie go jest środkiem ostatecznym.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej może zostać nałożone tylko wtedy, kiedy oboje rodziców posiada władzę rodzicielską i żyją w rozłączeniu (separacja, rozwód).
Ograniczenie władzy rodzicielskiej – uzasadnienie
Główną przesłanką tej decyzji jest tylko i wyłącznie wzgląd na dobro dziecka. Sąd bada sytuację rodzinną, po czym dokonuje oceny pod względem konkretnych okoliczności, jakie zachowania i czynności wykonywane przez rodzica szkodzą dziecku w codziennym życiu. Sąd również podejmuje decyzję pod wpływem informacji na temat relacji obojga rodziców z dzieckiem, źródła konfliktu między nimi czy ich indywidualnych umiejętności.
Istotnym aspektem wpływającym na decyzję sądu jest poziom opiekuńczości rodziców wobec dziecka. Po ich obserwacji i badaniu może określić, który z nich ma bardziej rozwinięty instynkt opiekuńczy i większe umiejętności wychowawcze. Równie ważne jest też to, z którym rodzicem dziecko czuje większą więź emocjonalną.
Duże znaczenie ma także wiek i płeć dziecka – będąc niemowlęciem lub kilkuletnim dzieckiem (okres wczesnego dzieciństwa) wysoce prawdopodobne jest, że trafi do matki. Wysoki poziom życia jednego rodzica (w porównaniu z drugim) nie jest natomiast kwestią z góry decyzyjną. Tylko w przypadku, gdy jeden rodzic mieszka w warunkach wysoce niesatysfakcjonujących sąd bądź posiada nowego partnera (którego dziecko nie zna) może mieć na to negatywny wpływ.
Co zawiera ograniczenie?
Ograniczenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców jest dokładnie ustalane przez sąd. Może na przykład nie mieć współdecydującego wpływu na zmianę miejsca zamieszkania dziecka, jego edukacji, organizowaniu wakacji czy leczeniu. Sąd precyzyjnie określa, co rodzic z ograniczeniami może, a czego nie może zrobić dla dziecka. Każde inne działania i decyzje nie zawarte w orzeczeniu ma prawo podejmować z drugim rodzicem.
Ważne: Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie daje prawa do całkowitego zakazu kontaktu z dzieckiem.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Całkowite pozbawienie władzy rodzicielskiej zachodzi najczęściej wtedy, kiedy wszelkie poprzednie ograniczenia nie przyniosły żadnego skutku. Zdarzają się przypadki, kiedy rodzic rażąco nadużywa władzy nad dzieckiem i zaniedbuje względem niego swoje obowiązki, np. stosuje wobec niego przemoc fizyczną i psychiczną, znęca się nad nim, rozpija go alkoholem, ma skłonności patologiczne czy prowadzi działalność przestępczą. Wtedy sąd może podjąć decyzję o natychmiastowym pozbawieniu władzy rodzicielskiej, bez uprzedniego ograniczenia.
Również takie kwestie jak długa nieobecność rodzica (wynikająca na przykład z przebywania za granicą lub w więzieniu) połączona z brakiem zainteresowania opieki nad dzieckiem jest dobrą przesłanką o pozbawieniu władzy rodzicielskiej.
